Phan Huy Lê và 4000 năm lịch sử Việt Nam

Phan Huy Lê và 4000 năm lịch sử Việt Nam

Le Minh Khai

Người dịch: Hà Hữu Nga

Lời người dịch: Trên trang mạng leminhkhai.wordpress.com có một số bài viết ngắn đề cập đến các vấn đề quan trọng về lịch sử, văn hóa Việt Nam; đề cập đến các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa hàng đầu của Việt Nam. Chúng tôi cố gắng dịch và chuyển tải đến những ai liên quan - quan tâm, và mong rằng các vị sẽ có các trao đổi giúp làm rõ vấn đề mà tác giả Le Minh Khai [Liam Christopher Kelley] đặt ra nhằm thúc đẩy học thuật phát triển.

Phan Huy Lê, Trần Quốc Vương, Hà Văn Tấn và Lương Ninh đã xuất bản một cuốn giáo trình vào những năm 1980 để sử dụng trong các trường đại học tại Việt Nam, có tiêu đề Lịch sử Việt Nam.

Phan Huy Lê viết chương sơ sử. Tại chương này, ông cho rằng một trong những thành tựu chính của giới nghiên cứu những năm 1960 – 1970 là đã xác lập được “một cơ sở tư liệu khoa học về thời đại Hùng vương”. Theo ông, nguồn thông tin đáng tin cậy nhất đã có được từ các cuộc khai quật và nghiên cứu khảo cổ học.

Ông cũng đã đưa ra những nhận xét về thời kỳ mà các vua Hùng cai quản vương quốc Văn Lang như sau: “Về thời gian tồn tại của “nước Văn Lang” thì giới hạn sau có thể xác định vào khoảng thế kỷ III tr.CN khi nước Âu Lạc thành lập thay thế cho nước Văn Lang, nhưng giới hạn mở đầu thì rất mơ hồ. Truyền thuyết và thư tịch cổ đặt “nước Văn Lang” trong một thời đại truyền thuyết gọi là “kỷ họ Hồng Bàng” gồm các đời Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân và Hùng Vương, mà đến thế kỷ XV, Ngô Sĩ Liên khi viết phần Ngoại kỷ của bộ Đại Việt sử ký toàn thư đặt cho một niên đại mở đầu là năm Nhâm tuất tức năm 2879 tr. CN. Như trong phần “phàm lệ,” Ngô Sĩ Liên đã nói: “việc chép trong Ngoại kỷ là gốc ở dã sử,” và “từ Hùng Vương trở về trước không có niên biểu.” Niên đại mở đầu “kỷ họ Hồng Bàng” là một niên đại do tác giả suy đoán: “Kinh Dương Vương. . . cùng với Đế Nghi đồng thời, cho nên chép năm đầu với năm đầu của Đế Nghi.” Quan niệm dân gian phổ biến coi thời Hùng Vương đến nay khoảng 4,000 năm với cách nói quen thuộc như: “bốn nghìn năm mở nước,” “bốn nghìn năm dựng nước,” “bốn nghìn năm văn hiến”. . .Có thể coi đó là một niên đại truyền thuyết làm cơ sở cho việc giới hạn phạm vi thời gian cần nghiên cứu về thời đại Hùng Vương”.

Liệu có nhận xét nào trong đoạn trên có chút ý nghĩa không? Phan Huy Lê muốn nói điều gi?

Ông cho rằng quan niệm dân gian là có “4000 năm lịch sử”, nhưng dân gian trong quá khứ nói gì? Liệu 1000 năm trước người Việt nói về “3000 năm lịch sử” không? 500 năm trước họ có nói về “3500 năm lịch sử” không? Nếu có thì bằng chứng ở đâu? Nếu không thì tại sao lại nói quan niệm dân gian về “4000 năm lịch sử” là rất quan trọng? Tại sao thông tin này lại cứ phải liên quan đến hiểu biết của chúng ta về thời sơ sử nếu đó vẫn còn là quan điểm cho đến bây giờ vẫn còn mới?

Thế còn Kinh Dương Vương và Lạc Long Quân thì sao? Nếu họ là huyền thoại thì tại sao lại nói về họ? “Tư liệu khoa học” nào cho thấy sự tồn tại của họ?

Và cái gì là “khoa học” khi sử dụng một “giai đoạn truyền thuyết” để “làm cơ sở cho việc giới hạn phạm vi thời gian cần nghiên cứu về thời đại Hùng Vương”?. Phải chăng các nhà nghiên cứu không sử dụng “tư liệu khoa học” như các bằng chứng khảo cổ để xác định giới hạn thời gian của thời đại Hùng vương?

Cuối cùng Phan Huy Lê còn đặt các thuật ngữ như “nước Văn Lang” và “kỷ họ Hồng Bàng” trong ngoặc kép cứ như để cố tỏ ra rằng chúng tôi không khẳng định chắc chắn rằng chúng là thật, nhưng đến cuối đoạn người đọc bị đưa vào tình huống đối đầu không bằng chứng với quan niệm cho rằng lịch sử Việt Nam phải dài tới 4000 năm và vì vậy mà phải bao gồm trong đó cả “giai đoạn truyền thuyết” ấy.

Tôi cho rằng đoạn này là một ví dụ tuyệt vời về sự cố một thức giả buộc phải viết một đoạn mang tính dân tộc chủ nghĩa phục vụ cho nhà nước. Kết quả là một mớ thông tin tuyệt tạp. Nghe thì hay ho nhưng lại chẳng có ý nghĩa gì.

_____________________________________

Nguồn: Le Minh Khai [Liam Christopher Kelley] 2010, Phan Huy Lê and 4,000 Years of Vietnamese History, leminhkhai.wordpress.com/17Nov10